Menu
Deze inzending is gedeeld winnaar van de Achterhoek! Lees hier het nieuwsbericht.
Klimaatverandering, CO2– en stikstofuitstoot, toenemende ongelijkheid en de economische positie van een krimpende regio – het zijn enkele van de vele ingewikkelde problemen waar de Achterhoek mee kampt. Deze complexe opgaven zijn niet met gangbare methoden of door bestaande instituties op te lossen.
Dat is ook niet zo gek: het is tamelijk lastig om veranderingen door te voeren als tachtig procent van de grond in privébezit is, en als de logica van de markt de koers bepaalt.
Onder grondeigenaren spelen verschillende dilemma’s. Zo krijgen boerenfamilies te maken met dilemma’s zodra de ouders met pensioen gaan en de kinderen besluiten om het boerenbedrijf niet voort te zetten. Wat te doen met de grond en de boerderij? Tegelijkertijd roepen actuele ontwikkelingen, zoals de grootschalige aanleg van zonnevelden of de groei van de industriële landbouw, gevoelens van onmacht op. Bewoners van het landelijk gebied verliezen de grip op ‘hun’ landschap dat voor hun ogen verandert.
Maar er is hoop, want in de Achterhoek zijn uitzonderlijk veel kleinschalige initiatieven. Om via deze kleine, maar kansrijke initiatieven aan een alternatieve toekomst te bouwen, is het volgens Operatie Landschap van belang om ze letterlijk en figuurlijk de ruimte geven. Niet door een gebiedsdekkende visie op te stellen, maar door een proces te ontwerpen waarin de initiatieven volledig tot hun recht komen. Alleen dan kunnen we vanuit die rijkdom aan projecten en initiatieven de verschillende patstellingen in de Achterhoek doorbreken.
Geïnspireerd door de theorie Right to Landscape van ontwerper en onderzoeker Shelley Egoz meent het team van Operatie Landschap dat iedereen recht heeft op zowel een fysieke vorm van landschap – om in te wonen en grondstoffen te winnen – als een ontastbare vorm van landschap, met daarin plaats voor sociale, economische en culturele waarden.
Daarom wordt in deze visie een nieuwe structuur tussen burger en overheid voorgesteld, zeg maar een eigentijdse ‘common’: De Landschappen. Deze nieuwe vorm van collectief beheer, inspraak en overleg kan ervoor zorgen dat het ‘scheppen van land’ opnieuw in eigen hand komt. Via De Landschappen kan een omwenteling in landgebruik, -beheer en -bezit, werkelijkheid worden.
Deze gedachtegang is getest op een actuele casus: Sonja en haar familie in Steenderen. Haar ouders zijn veehouders die binnenkort met pensioen gaan, maar Sonja en haar zus willen het bedrijf niet overnemen. Ze willen hun waardevolle grond niet verkopen aan de grote boer die overal in de omgeving boerderijen opkoopt – vooral omdat ze niet willen meewerken aan schaalvergroting. In plaats daarvan wil Sonja’s familie iets doen voor of met de gemeenschap van Steenderen.
Aanleiding dus om het vraagstuk van Sonja onderdeel te maken van een proefversie van De Landschappen. Sonja bracht informatie in over de plek, de ideeën die er zijn en de verhalen die er spelen, wij verkenden welke opgaven er mogelijk een plek kunnen krijgen. Daarna is met dorpsbewoners gesproken over de wensen van en de mogelijkheden voor Steenderen, en wat de verwachtingen zijn bij de vorming van een Landschap.
De Achterhoekse Landschappen komen tot wasdom als ze geënt zijn op de lokale context. Iedere plek vraagt immers om een aangepaste versie van de generieke aanpak die achter het idee van De Landschappen schuilgaat. Door behapbare initiatieven en projecten zijn problemen en transities minder ingewikkeld, en bovendien tastbaar, oplosbaar en betaalbaar. En hoeven bewoners niet langer te wachten op de realisatie van grote en complexe infrastructuurwerken.
Eo Wijersstichting
Postbus 150
3000 AD Rotterdam
