Menu
Zeeland is de enige provincie die de afgelopen 50 jaar mooier is geworden. De landschappelijke schoonheid wordt gekenmerkt door weidsheid, woestheid en grootsheid. Tegelijkertijd is de sociale, ecologische en agrarische diversiteit door de Deltawerken onder druk komen te staan. Binnen een ring van hoge dijken kreeg een agrarisch landschap met een egalitaire spreiding van kernen in de loop van de tijd gezelschap van monomane domeinen voor bewoning, productie of consumptie. Een groeiend probleem is de verzilting van de landbouwgronden. Hierdoor komt de traditionele akkerbouw in het gedrang en daarmee de innige band tussen de dorpskernen en de omliggende landerijen.
De relevantie van regionaal ontwerp zit ‘m in de ruimte om na te denken in welke mate en op welke schaal ingegrepen moet worden. Zeelandia opteert voor een onvoltooid project waarin kiezen van een richting het hoogste doel is; op nationale, regionale en lokale schaal.
Zeelandia gaat op zoek naar vitale waarden om van daaruit de regio opnieuw vorm te geven. Een antropocentrische benadering dus – niet omdat de mens het meest relevante onderdeel van de natuur is, integendeel. Maar hij is wel de meest bepalende. Het succes van de (her)introductie van natuurlijke en duurzame processen zoals symbiose, biodiversiteit of circulariteit hangt af van het onbetwiste belang van de menselijke aanwezigheid.
Vanuit een breed opgezet literatuuronderzoek is een begrippenkader ontwikkeld die de vitaliteit en identiteit van de regio beschrijft. De zes vitale waarden zijn: gemeenschap, welvaart, natuurlijke bronnen, voedsel, natuur en (historische) continuïteit. Hoe meer deze elementen in elkaar grijpen en elkaar versterken, hoe toekomstbestendiger de regio. Bij het bouwen aan het begrippenkader voor vitaliteit voor Midden-Zeeland is (water)veiligheid de conditio sine qua non. Een beslissing die op nationaal niveau dient te worden genomen.
Voor deze exercitie kiest Zeelandia voor het ‘superdelta-scenario’ als uitgangspunt. De verbindingen met de zee zijn grotendeels open en langs de grote rivieren de dijken verhoogd, zodat zee- en rivierwater de ruimte krijgen. Afhankelijk van eb en vloed, stormen en piekafvoeren in de rivieren stroomt de superdelta vol en leeg. Tussen de hoge dijken ontstaat een natuurlijk en dynamisch waddenlandschap.
Midden-Zeeland bevindt zich binnen de nieuwe zeedijken die de superdelta en de Westerschelde inkaderen. Daar waar in het stroomgebied van de superdelta het grootste deel van het landschap transformeert om ruimte te geven aan natuurlijke processen, geldt die noodzaak voor het binnendijkse Midden-Zeeland veel minder. Tegelijkertijd liggen hier veel kansen om de vitaliteit te versterken.
Vitaliteit bestaat bij de gratie van processen die elkaar versterken. Het mengen van functies, het maken van natuurlijke overgangen en ruimte bieden voor organische processen als middelen om de regio als geheel robuust en duurzaam te maken. Momenteel staan de zes vitaliteitswaarden onder druk, en daarmee de identiteit van Midden-Zeeland.
Om de regio een nieuwe toekomst te bieden is een nieuwe vorm van ruimtelijke ordening nodig. Verleid inwoners en ondernemers om mee te denken hoe de toekomst eruit ziet. Zoek naar nieuwe samenwerkingen om de regio vitaler en veerkrachtiger te maken. De omvang en de aard van Midden Zeeland maken het tot een vruchtbare voedingsbodem om tegenstellingen te overwinnen, nieuwe wegen in te slaan en oude te herontdekken. Het omslagpunt in de planning – van weten naar (onder)zoeken, van harde grenzen naar zachte overgangen, van top-down naar bottom-up en het omarmen van onzekerheden – worden in dit ruimtelijke laboratorium optimistisch benaderd. De regio heeft immers met vitaliteit zijn koers bepaald.
Op alle schaalniveaus en plekken kunnen coalities worden gevormd. Van de talloze denkbare mogelijkheden hebben we voor deze inzending een aantal contextuele ingrepen op het grensvlak van land en water geïllustreerd. In deze ‘symbioselandschappen’ komt steeds weer een andere set vitaliteitswaarden bij elkaar. Stakeholders ruilen hun monofunctionele stellingen in voor interactie, innovatie en harmonie. Symbioselandschappen laten nieuwe gradiënten ontstaan met een verrijkte balans tussen menselijke activiteiten en natuurlijke processen. Oude patronen worden weer zichtbaar en nieuwe kansen ontstaan. Meer differentiatie in landgebruik, nieuwe vormen van landbouw en bewoning en kansen voor biodiversiteit zetten de toon.
Eo Wijersstichting
Postbus 150
3000 AD Rotterdam
