Menu
In de Rijn-Maasmonding heeft de economie een dominante rol. Het landschap is dan ook zo ‘georganiseerd’ om economische activiteiten zo goed mogelijk te accommoderen. Tegelijkertijd is de invloed van klimaatverandering niet meer te ontkennen. Sterker nog, de roep om een andere (lees: duurzame en veerkrachtige) inrichting van de regio klinkt steeds luider. Daarbij geldt dat de maatschappij geen stad meer verlangt waarin functies en groepen gescheiden zijn, maar een stad waar inclusiviteit en diversiteit leidend zijn. Kortom, het is tijd om klimaat, economie en welzijn in evenwicht te brengen. Dat kan, want naast de risico’s en dreigingen die klimaatverandering met zich mee brengt, bieden zeespiegelstijging en hogere waterpeilen ook tal van kansen.
De haven van Rotterdam is een gesloten, in zichzelf gekeerd gebied waar de ‘productieve mens’ centraal staat. Die harde scheiding met de rest van de stad moet volgens deze visie plaats maken voor cohesie – niet alleen tussen mensen en functies, maar ook tussen mensen, planten en dieren. De winkelier woont straks gewoon boven zijn eigen zaak, en na werk loop je gelijk door naar het park, de markt, de sportschool of het theater. Dit betekent wel dat alle vormen van economie schoon zijn en zich verhouden tot de omgeving.
Voor de haven zelf zou dit onder meer het ontvlechten van de fossiele industrie betekenen – ofwel: de omslag van efficiënte grootverbruiker naar een lokale aanjager van innovatie. Dit heeft grote gevolgen. Als energiewinning steeds meer hernieuwbaar wordt (wind, waterstof), ontstaat een breuk tussen de productie van energie en de verwerking van het restproduct. Waar raffinaderij en petrochemie nadrukkelijk met elkaar verbonden zijn, worden de producten straks vervaardigd in een circulaire koolstofeconomie.
De omslag naar een circulaire koolstofeconomie uit zich op verschillende schaalniveaus. De zee is het toneel voor de grootschalige winning van energie – uit waterstof en in windparken. Recycling, verwerking, terugwinning en biobased raffinaderijen krijgen een plek op de middenschaal van een uitgebreide Maasvlakte. Op het laagste schaalniveau draait het om hergebruik, met een prominente rol voor de maakindustrie. Deze maakindustrie nieuwe stijl versterkt de positie van Rotterdam in Europa.
Een klassieke top-downbenadering van ruimtelijke planning is in deze context ongepast. Het hierboven geschetste toekomstbeeld vraagt om co-creatie, bottom-updenken en participatie, met als doel het genereren van innovatieve en flexibele modellen. Dit transformatieproces heeft aanjagers nodig, afkomstig uit de triple helix tussen overheid, bedrijfsleven en universiteiten en hogescholen. Zulke samenwerkingen komen goed tot hun recht in campusomgevingen. Zoals de RDM-campus op Heijplaat, die kan uitgroeien tot een ‘transitiecampus’ en op meerdere plaatsen in de regio navolging kan krijgen.
Klimaatverandering en een stijgende zeespiegel doen de stormvloedkering vaker sluiten. Bescherming is belangrijk, maar het water verdient ook meer ruimte. Daarom wordt voorgesteld om de Nieuwe Maas en het Haringvliet op te zetten. De getijden kunnen weer invloed krijgen, en er ontstaat een brakke gradiënt. Schorren en gorzen groeien aan en tegen 2120 is de estuariumdynamiek in balans en de invloed van de zee getemperd.
De beschikbaarheid van zoet water komt in de toekomst onder druk te staan. Daarom zijn drie stappen noodzakelijk. Ten eerste het verminderen van de vraag bij de grootste gebruikers: huishoudens, industrie en landbouw. Ten tweede het langer vasthouden van zoveel mogelijk regenwater, in bijvoorbeeld oude kreekbeddingen of het Brielse Meer. Ten derde de inrichting van zoetwaterbuffers stroomopwaarts.
De nieuwe getijdennatuur wordt verbonden met de zoetwaterkreken en de stadsnatuur. Vogels, (trek)vissen, mosselen en zilte plantensoorten vinden in dit brakke systeem hun plek. De kern van dit regionale natuurgebied – het estuarium – wordt via groenstructuren verbonden met de Nieuwe Maas. Deze structuren vormen een coulisselandschap waar strokenteelt plaatsvindt. De zoet-zoutgradiënt van het estuarium zit vol met nutriënten die de Rijn-Maasmonding vruchtbaar maken. Dit biedt economische kansen voor nieuwe vormen van landbouw en visserij.
Eo Wijersstichting
Postbus 150
3000 AD Rotterdam
