Menu
Deze inzending is landelijke winnaar! Lees hier het nieuwsbericht. Deze inzending was tevens gedeeld regiowinnaar van de Achterhoek.
Het aardkundig fundament van de Achterhoek raakt met elke ontwikkeling verder uit zicht. De afgelopen decennia is een landschap ontstaan waar regenwater te snel wordt afgevoerd, de natuur alleen door Europese regels beschermd kan worden, de infrastructuur het land splijt en de woningbouw natuurlijke processen frustreert en gronden claimt die beter voor andere doeleinden gebruikt kunnen worden. Een Achterhoek waar wij willen wonen gaat daarentegen uit van een landschap dat in balans is met de aarde en waar water, natuur, landbouw, infrastructuur en wonen geïntegreerd zijn. Om daar te komen introduceren wij de fictieve religie van het aardkundig fundamentalisme.
Het Achterhoekse aardkundig fundament begint over de Duitse grens bij de zandsteentoppen van de Baumbergen. Daar ontspringen de Berkel en de Oude IJssel, en het water gaat via het plateau van Winterswijk, door het laaggelegen dekzandgebied en langs rivierduinen naar de IJssel.
De ‘religie’ van het aardkundig fundamentalisme bestaat uit zeven stappen en evenzoveel vergezichten.
Het erkennen van het aardkundig fundament betekent dat de natuurlijke reis die een regendruppel aflegt niet mag worden onderbroken. Het betekent ook dat de verschillen in bodems en (micro)reliëf worden gerespecteerd en niet voor eigen gewin worden omgevormd.
Vergezicht: Het aardkundig fundament is onschendbaar voor elke type besluitvorming.
Zowel boven- als ondergronds ligt een complex watersysteem – met inzijging op de hoge delen en kwel in de lage delen. Het zijn communicerende vaten die in de afgelopen eeuw van elkaar zijn afgesneden. Oude veldnamen – die aangeven waar inzijging (horst en berg) en kwel (veen, broek, mars) ooit plaatsvonden – helpen om de communicerende vaten weer in verbinding te brengen. Daarnaast worden stuwen tegen het licht gehouden en natuurlijkvriendelijke drempels aangelegd, zorgen moerassen voor sponswerking en verschuift het watergebruik van vervuilend naar zuiverend.
Vergezicht: De Achterhoek wordt één grote vistrap, waar je uit elke rivier, sloot of beek kunt drinken.
Het is tijd om de natuur te verlossen van het juk die de mens haar heeft opgelegd. Natuurlijke processen krijgen de ruimte, de natuurlijke systematiek wordt leidend. Dit leidt tot natuurinclusieve landbouw in de beekdalen en een grote natte zone in het lage dekzandgebied.
Vergezicht: De natuur hoeft het gevecht niet meer aan te gaan, maar is haar eigen ‘rechter’.
Achterhoekers voelen zich verwant met het eigen, kleine dorpslandschap. Steden, gemeenten en oude heerlijkheden zijn niet relevant. Het ene dorp heeft meer veen, het andere rivierduinen, weer een ander beschikt over de overblijfselen van de ijzerindustrie of het katholieke geloof. Deze lappendeken van 159 dorpsidentiteiten zorgt dat ieder dorp een andere bijdrage levert aan de toekomstige inrichting van de regio. Gemeenten zijn niet meer nodig.
Vergezicht: Er is één Achterhoek met 159 ‘geheemde en geaarde’ dorpslandschappen.
De reguliere landbouw met maïs en Engels raaigras bepaalt niet langer de identiteit van het buitengebied. In plaats komt een landbouwsysteem met akkerbouw voor menselijke consumptie en minder veeteelt. Maar wel met nieuwe ‘bodemgedreven’ verdienmodellen – zoals agroforestry en de verbouw van biobased bouwmaterialen. Voor een vliegende start worden geen boeren uitgekocht, maar zet de overheid dat geld in om een gegarandeerde marktvraag te creëren en de omschakeling op gang te brengen.
Vergezicht: In de Achterhoek absorbeert de landbouw stikstof en koolstof, en levert zij producten die bij het aardkundig fundament passen.
De hoge en droge delen bevatten straks alle infrastructuur, kabels en leidingen. In de lage moerassen, de IJsselvallei, het Berkeldal en langs de Oude IJssel heerst autarkie. Bovendien behoren autowegen die alleen dóór de Achterhoek lopen tot het verleden, straks gaan we het gebied in en uit over aantrekkelijke parkways. Fietssnelwegen vanuit de dorpslandschappen sluiten aan op een hoogwaardig openbaarvervoersysteem.
Vergezicht: Een netwerk van parkways loopt langs de aardkundige schoonheden van de Achterhoek.
Het aardkundig fundament heeft genoeg draagkracht voor de bouw van meer dan 15.000 woningen – van inbreiding in de steden, woningsplitsing in het landelijk gebied tot nieuwe woonlocaties. Langs de IJssel is ruimte voor nieuwe IJsselhoeven met vier of vijf wooneenheden. Bij Harfsen, Hengelo, Beltrum en Varsseveld liggen mogelijkheden voor grote uitbreidingswijken. Op vijf plekken is een nieuw dorp denkbaar – met lokale namen als Dommer, Hattemer Mark, Heidenhoek, Rengelink en Steenoven. Tussen Aalten en Winterswijk is zelfs plaats voor een nieuwe ‘stad’: Het Klooster.
Vergezicht: De draagkracht van het aardkundig fundament en de lokale identiteit bepalen de woningbouw.
Deze geboden en vergezichten laten een landschap zien dat in balans is, geheemd en geaard. Om dit te bereiken, is een ‘horizonscan’ opgesteld waarin de vergezichten samenkomen. Tijdelijke beleidstermen als de Kaderrichtlijn Water, Natura 2000 en het Provinciaal Programma Landelijk Gebied, zijn daarin slechts vergankelijke schakels. Dat geldt overigens ook voor onze fictieve religie. Het aardkundig fundamentalisme is een hulpmiddel om de schoonheid en draagkracht van het Achterhoekse landschap in te zien. Het geeft identiteit, brengt ons dichter bij de aarde en biedt perspectief op een landschap waar wij en ons nageslacht kunnen, willen en mogen wonen.
Meer weten over dit verhaal? Neem contact op via info@werkendlandschap.nl.
Eo Wijersstichting
Postbus 150
3000 AD Rotterdam
