De Zeeuwse bodem is gevormd door talrijke veranderingen in de delta. Landoppervlakken zijn verschoven en dorpen verdronken, de zee veranderde door op- en aanwas de contouren en het reliëf van het land. Dankzij innovatieve dijksystemen is dit veranderende landschap tot rust gekomen. Die oude dijklichamen – nog altijd zichtbaar in het landschap – hebben Zeeland lange tijd beschermd tegen het wassende zeewater, maar zeespiegelstijging leidt tot nieuwe condities. In de lagere gebieden komt zoute kwel tot vlak onder het maaiveld, waardoor agrariërs op zoek moeten naar andere manieren van boeren.
Het is tijd voor een nieuwe verhaallijn voor Midden-Zeeland. Het voorstel Zeeland, Zoutland, Groeiland is een strategie die breekt met het aloude beeld van de strijd met het water. Volgens dit plan is de regio niet langer in de verdediging, maar worden natuurlijke processen omarmd en de karakteristieke werking van het landschap benut. Zo is Midden-Zeeland in de toekomst een klimaatrobuuste regio, met een sterke identiteit en een vernieuwd economisch profiel.
Om hier te komen is een vernuftig samenspel nodig tussen natuurlijke processen en technisch ingrijpen. Deze strategie is bij uitstek dynamisch en heeft geen vaststaand eindbeeld. Daarom is een set maatregelen bedacht die ondanks de vele onzekerheden en de lange termijn tot passende antwoorden leiden. Om dit te illustreren is voor zes deelgebieden een uitwerking gemaakt.
Op de hoog gelegen rug die van oost naar west door het landschap van Zuid-Beveland loopt, kan zoet water worden vastgehouden dat onder andere voor de landbouw gebruikt kan worden. Ook liggen in dit gebied gemeenschappelijke gronden voor boeren die elders in Midden-Zeeland tijdelijk grond afstaan ten behoeve van landaanwinning.
Inspelend op de stijging van de zeespiegel wordt Walcherense duinenrij verbreed met binnen- en buitenduinen. Daarnaast wordt gewerkt aan een voorkust, zoals de versterking van de zandplaat Banjaard. Zo ontstaat een getrapte verdedigingslinie aan zowel de Noordzeezijde als de binnenlandse zijde van een waterrijk Walcheren, én neemt het recreatieve areaal toe. Door bredere en hogere duinen voorziet een zoetwaterlens in schoon drinkwater en zorgt zoete kwel voor waardevolle zoetekwelvegetaties.
Om Zeeuwen ook in de toekomst een veilige en aantrekkelijke woonomgeving te bieden, wordt rond de steden een brede dijkzone aangelegd. De steden krijgen als het ware een nieuwe, ruimere jas waar groene woonmilieus worden toegevoegd. Aan de buitenzijde van de dijken graast vee en zijn recreatieve routes te vinden, maar ook de binnenkanten bieden plek aan wandel- en fietspaden.
Als de brede duinrandzone is gerealiseerd en de steden zijn beschermd, is het tijd om water langzaam terug te brengen in Walcheren. Door de stroming komt meer slib in het systeem waardoor landvorming kan plaatsvinden. De getijdenwerking van de Noordzee brengt bovendien weer dynamiek, waardoor een rijk natuurgebied ontstaat.
Zogenoemde ‘wisselpolders’, rond het Veerse Meer en aan de zuid- en oostzijde van Zuid-Beveland, hebben dubbele dijken. In de primaire dijk zit een opening waardoor water binnenstroomt, de tweede ‘slaperdijk’ houdt het water alsnog tegen. Het water van de Westerschelde bevat veel slib dat zich in deze dynamische polder afzet. Zo ‘groeit’ het land met nieuwe vruchtbare grond. De condities veranderen door de tijd: eerst groeien er schelpdieren, dan zijn natte en zilte teelten mogelijk, en weer later droge zilte teelten en rijke natuur. De inlaat bij Walcheren zorgt ervoor dat er ook voldoende slib bij het Veerse Meer beschikbaar komt.
Een van de eerste gebieden die als wisselpolder wordt ingezet is gelegen op Noord-Beveland. Hier experimenteren boeren, kennisinstellingen en pioniers met nieuwe manieren om de vruchtbare bodem zo goed mogelijk te benutten. Niet langer wordt enkel en alleen geproduceerd voor de voedselketen – zowel traditionele als nieuwe teelten dragen bij aan een circulaire en schone biobased economy. Ook de bouwsector is een afzetmarkt.
Zeeland, Zoutland, Groeiland is een kansrijke strategie, maar raakt veel sentimenten en belangen. Daarom is het essentieel om aandacht te besteden aan de sociale acceptatie en wenselijkheid. Daarom gaan gemeenschappen en partijen op zoek naar gedeelde waarden en belangen. Zoveel mogelijk overheden, organisaties, bewoners, boeren en ondernemers worden uitgenodigd om gezamenlijk vorm te geven aan de strategie. Samenwerking en kennisdeling vormen de basis voor de benodigde innovatie. Zo ontstaat op organische wijze een bijzonder vestigingsklimaat.
Eo Wijersstichting
Postbus 150
3000 AD Rotterdam
